Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα. MÂ ÙÔ Û ÁÁÚ Ê ÂappleÈÎÔÈÓˆÓÂ ÙÂ: TËÏ ISBN

Transcript

1

2 Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα MÂ ÙÔ Û ÁÁÚ Ê ÂappleÈÎÔÈÓˆÓÂ ÙÂ: TËÏ ISBN Copyright, 2004, EÎ fiûâè ZHTH, ÚÔ. M Ï 2Ë Î ÔÛË IÔ ÏÈÔ 2010

3 ÙËÓ Ë Î È ÛÙÔ ÈÒÚÁÔ

4 Ευχαριστίες Θα ήταν παράλειψη να µην ευχαριστήσω θερµά το προσωπικό των εκδόσεων «Ζήτη» για τον επαγγελµατισµό που επέδειξαν, ώστε το βιβλίο να φτάσει στον αναγνώστη τεχνικά άρτιο, καλαίσθητο και λειτουργικό. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον κύριο Άρη Σύρµο, επιµελητή της έκδοσης, για το µεράκι µε το οποίο αντιµετωπίζει τη δουλειά του, τη φιλική του διάθεση και την άψογη συνεργασία. 6

5 Πρόλογος Η Βιολογία Γενικής Παιδείας είναι ένα µάθηµα το οποίο καθορίζει σε µεγάλο βαθµό την επιτυχή πρόσβαση στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση. Για τους υποψήφιους που έχουν θέσει ως στόχο τις Υψηλόβαθµες Σχολές η άριστη βαθµολογία στις εξετάσεις αποτελεί µονόδροµο, ενώ για τους υποψήφιους που έχουν θέσει ως στόχο τις µεσαίες από πλευράς βαθµολογίας Σχολές δεν νοείται βαθµολογία χειρότερη από 15. υστυχώς όµως, µόνο ένα ποσοστό 4% και 7%, στις Πανελλαδικές Εξετάσεις του 2002 και 2003 αντίστοιχα, προσέγγισε την άριστη βαθµολογία (18-20), ενώ ένα ποσοστό που κυµαίνεται στο 50% βαθµολογήθηκε στην κλίµακα Τα αίτια για τις χαµηλές βαθµολογίες πρέπει να αναζητηθούν αφενός στην έλλειψη εξοικείωσης των υποψηφίων (ιδιαίτερα της Θεωρητικής και Τεχνολογικής Κατεύθυνσης) µε το γνωστικό αντικείµενο της Βιολογίας και αφετέρου στην επιπόλαιη και επιφανειακή προσέγγιση του µαθήµατος. Η επιτυχία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις προϋποθέτει, εκτός από την έγκαιρη προετοιµασία, τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι το µάθηµα της Βιολογίας απαιτεί κατανόηση και αφοµοίωση της ύλης, ώστε να είναι εφικτός στόχος οι σωστές και ολοκληρωµένες απαντήσεις ιδιαίτερα στο 3ο και 4ο ζήτη- µα που θα «φέρουν» την υψηλή βαθµολογία. Στην επίτευξη του στόχου αυτού ευελπιστώ να σταθεί αρωγός το συγκεκριµένο βιβλίο. Η φιλοσοφία που διαπνέει τη συγγραφή του είναι ξεκάθαρη. Κανένα σηµείο της θεωρίας δεν πρέπει να µείνει αδιευκρίνιστο, κανενός είδους συνδυαστική ερώτηση δεν πρέπει να αιφνιδιάσει τον υποψήφιο, καµία άσκηση, πρόβληµα ή διάγραµµα δεν πρέπει να αποτελέσει τροχοπέδη για την επιτυχία στις Πανελλαδικές. Για το λόγο αυτό υπάρχει µια ολοκληρωµένη συλλογή από ερωτήσεις όλων των τύπων (πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχι- 7

6 BIO O IA EÓÈ Ô ÎÂ Ô - ÂÓÈÎ È Â ÚfiÏÔÁÔ σης, συµπλήρωσης κενού, σωστού-λάθους, πλήρους απάντησης, συνδυαστικές κτλ.), καθώς και η πιο πλήρης Μεθοδολογία και συλλογή ασκήσεων (µε έµφαση στην Οικολογία που δυσκολεύει ιδιαίτερα τους υποψήφιους). Η συγγραφή ενός σχολικού βοηθήµατος αποτελεί πάντα µια ιδιαίτερα απαιτητική δραστηριότητα. Όταν µάλιστα έχει προηγηθεί η συγγραφή του αντίστοιχου βοηθήµατος στη Βιολογία Κατεύθυνσης, το οποίο γνώρισε την αποδοχή υποψηφίων και διδασκόντων, η ευθύνη για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήµατος µεγεθύνεται. Η φιλοδοξία του γράφοντος είναι το πόνηµα αυτό να συνεισφέρει ουσιαστικά στην επιτυχία των υποψηφίων, αλλά και στο δύσκολο έργο του µαχό- µενου εκπαιδευτικού. Θεσσαλονίκη 2004 Λάζαρος Γ. Μαλής 8

7 Περιεχόµενα KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È YÁÂ 1.1. Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ 1.2. MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ Oρολογία Eρωτήσεις Πολλαπλής επιλογής Σωστού-Λάθους Συµπλήρωσης κενού Aντιστοίχισης Πλήρους απάντησης Πλήρους απάντησης Συνδυαστικές - Κρίσεως Mεθοδολογία - Ασκήσεις Προτεινόµενες ασκήσεις Eρωτήσεις σχολικού βιβλίου ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Eρωτήσεις σχολικού βιβλίου ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ KÂÊ Ï ÈÔ H ÓÓÔÈ ÙÔ ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì ÙÔ ÕÓıÚˆappleÔ Î È appleâúè ÏÏÔÓ Oρολογία Eρωτήσεις Πολλαπλής επιλογής Σωστού-Λάθους Συµπλήρωσης κενού Aντιστοίχισης Πλήρους απάντησης Eρωτήσεις σχολικού βιβλίου ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ KÂÊ Ï ÈÔ 2 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È YÁÂ 1.3. MË ÓÈÛÌÔ Ì Ó ÙÔ ÓıÚÒappleÈÓÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ B ÛÈÎ Ú ÓÔÛ Oρολογία Eρωτήσεις Πολλαπλής επιλογής Σωστού-Λάθους Συµπλήρωσης κενού Aντιστοίχισης Πλήρους απάντησης Πλήρους απάντησης Συνδυαστικές - Κρίσεως PÔ ÂÓ ÚÁÂÈ ÕÓıÚˆappleÔ Î È appleâúè ÏÏÔÓ Oρολογία Eρωτήσεις Πολλαπλής επιλογής Σωστού-Λάθους Συµπλήρωσης κενού Aντιστοίχισης Πλήρους απάντησης Eρωτήσεις σχολικού βιβλίου ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

8 BIO O IA EÓÈ Ô ÎÂ Ô - ÂÓÈÎ È Â ÂÚÈ fiìâó KÂÊ Ï ÈÔ BÈÔÁˆ ËÌÈÎÔ Î ÎÏÔÈ ÕÓıÚˆappleÔ Î È appleâúè ÏÏÔÓ Oρολογία Eρωτήσεις Πολλαπλής επιλογής Σωστού-Λάθους Συµπλήρωσης κενού Aντιστοίχισης Πλήρους απάντησης Eρωτήσεις σχολικού βιβλίου ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ KÂÊ Ï ÈÔ 2 ÕÓıÚˆappleÔ Î È appleâúè ÏÏÔÓ EÚËÌÔappleÔ ËÛË - P apple ÓÛË Oρολογία Eρωτήσεις Πολλαπλής επιλογής Σωστού-Λάθους Συµπλήρωσης κενού Aντιστοίχισης Πλήρους απάντησης Eρωτήσεις σχολικού βιβλίου ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ H ÓÓÔÈ ÙÔ ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì ÙÔ 2.2. PÔ ÂÓ ÚÁÂÈ 2.3. BÈÔÁˆ ËÌÈÎÔ Î ÎÏÔÈ EÚËÌÔappleÔ ËÛË-P apple ÓÛË MÂıÔ ÔÏÔÁ AÛÎ ÛÂˆÓ Ì Ó apple Ú Â ÁÌ Ù 1. Ασκήσεις στις τροφικές αλυσίδες και στα τροφικά πλέγµατα Ασκήσεις στις τροφικές πυραµίδες και στη ροή ενέργειας ή βιοµάζας µεταξύ των διαφόρων τροφικών επιπέδων Ασκήσεις στην παραγωγικότητα Ασκήσεις στην βιοσυσσώρευση. 452 Προτεινόµενες ασκήσεις EÈÛ ÁˆÁ KÂÊ Ï ÈÔ 3 EÍ ÏÈÍË Oρολογία Eρωτήσεις Πολλαπλής επιλογής Σωστού-Λάθους Συµπλήρωσης κενού Aντιστοίχισης Πλήρους απάντησης Eρωτήσεις σχολικού βιβλίου ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Aapple ÓÙ ÛÂÈ ÛÙÈ EÚˆÙ ÛÂÈ & AÛÎ ÛÂÈ Kεφάλαιο 1. Άνθρωπος και Yγεία 1.1. Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου Mικροοργανισµοί Mηχανισµοί άµυνας του ανθρώπινου οργανισµού - Bασικές αρχές ανοσίας Kεφάλαιο 2. Άνθρωπος και περιβάλλον 2.1. Η έννοια του οικοσυστή- µατος Ροή ενέργειας Βιογεωχηµικοί κύκλοι Ερηµοποίηση - Ρύπανση Προτεινόµενες ασκήσεις 513 Kεφάλαιο 3. Εξέλιξη 3.1. Εισαγωγή Θέµατα Πανελληνίων Εξετάσεων

9 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ & YÁÂ

10 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È YÁÂ 1.1. Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ 1.2. MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ ΟΡΟΛΟΓΙΑ Αντιβιοτικά: Χηµικές ουσίες µε αντιµικροβιακή δράση που παράγονται από βακτήρια, µύκητες και φυτά και δρουν αναστέλλοντας ή παρεµποδίζοντας κάποια ειδική βιοχηµική αντίδραση ορισµένων άλλων µικροοργανισµών. Αντίστροφη µεταγραφάση: Ένζυµο των ρετροϊών (ειδική κατηγορία RNAιών) που καταλύει τη διαδικασία της αντίστροφης µεταγραφής, δηλαδή τη σύνθεση DNA χρησιµοποιώντας ως πρότυπο RNA. Εισέρχεται στο κύτταρο-ξενιστή µαζί µε το γενετικό υλικό των ρετροϊών. Αποικία βακτηρίων: Άθροισµα βακτηρίων που έχουν προέλθει από διαδοχικές διαιρέσεις ενός αρχικού κυττάρου, όταν αυτό αναπτύσσεται σε στερεό θρεπτικό υλικό. Οι αποικίες είναι ορατές µε γυµνό οφθαλµό. Ασθένεια: ιαταραχή της οµοιόστασης του οργανισµού, η οποία έχει ως αποτέλεσµα τη δυσλειτουργία του. Βάκιλοι: Κατηγορία βακτηρίων που έχουν ραβδοειδές σχήµα. Βακτήρια: Μονοκύτταροι προκαρυωτικοί οργανισµοί. ιακρίνονται, ανάλογα µε το σχήµα τους, σε τρεις κατηγορίες:(σπειρύλλια, κόκκοι και βάκιλοι). Βακτηριακές λοιµώξεις: Λοιµώξεις οι οποίες προκαλούνται από βακτήρια. Βλεννογόνοι: Στιβάδες επιθηλιακού ιστού που καλύπτουν κοιλότητες του οργανισµού οι οποίες επικοινωνούν µε το εξωτερικό περιβάλλον (στοµατική κοιλότητα,ρινική κοιλότητα, κοιλότητα γεννητικών οργάνων κτλ.). Έχουν τη δυνατότητα να εκκρίνουν βλέννα η οποία παγιδεύει τους µικροοργανισµούς, αποτρέποντας έτσι την είσοδό τους στον ανθρώπινο οργανισµό. Βλεφαρίδες: Κοντή, λεπτή, τριχοειδής δοµή που βρίσκεται στην επιφάνεια πολλών µικροοργανισµών (συνήθως πρωτόζωων) και χρησιµεύει για την κίνησή τους. ÚÔÏÔÁ 13

11 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È ÀÁÂ Γονιδίωµα: Γενετικό υλικό ενός κυττάρου. υνητικά παθογόνοι µικροοργανισµοί: Μικροοργανισµοί που είναι συνήθως µη παθογόνοι, αλλά µετατρέπονται σε παθογόνους όταν αυξηθεί ο αριθµός τους ή όταν βρεθούν σε άλλους ιστούς. Αποτελούν τη φυσιολογική µικροχλωρίδα του ανθρώπου. Εκβλάστηµα: Εξόγκωµα που σχηµατίζεται κατά την εκβλάστηση (τρόπος πολλαπλασιασµού ορισµένων µυκήτων). Εκβλάστηση: Μονογονικός τρόπος αναπαραγωγής ορισµένων µονοκύτταρων µυκήτων, που περιλαµβάνει το σχηµατισµό ενός εξογκώµατος (εκβλάστηµα) σε κάποιο σηµείο του αρχικού κυττάρου, το οποίο, όταν αναπτυχθεί αρκετά είτε παραµένει ενωµένο µε το γονικό οργανισµό είτε αποκόβεται από αυτόν και ζει πλέον ως αυτοτελής οργανισµός. Έλυτρο: Περίβληµα λιποπρωτεϊνικής σύστασης, το οποίο περιβάλλει το καψίδιο ορισµένων ιών. Κατά τη µόλυνση του κυττάρου-ξενιστή, σε άλλες περιπτώσεις παραµένει έξω από το κύτταρο, προσκολληµένο στην επιφάνειά του και σε άλλες περιπτώσεις εισέρχεται στο εσωτερικό του κυττάρου-ξενιστή µαζί µε το γενετικό υλικό του ιού. Ενδοσπόρια: Αφυδατωµένα κύτταρα βακτηρίων µε ανθεκτικά τοιχώµατα και χαµηλούς µεταβολικούς ρυθµούς που σχηµατίζονται σε αντίξοες συνθήκες (ακραίες θερµοκρασίες, δράση ακτινοβολιών κτλ.). Όταν οι συνθήκες γίνουν ξανά ευνοϊκές, τα ενδοσπόρια βλαστάνουν δίνοντας το καθένα ένα βακτήριο. Ενδοτοξίνες: Τοξίνες που βρίσκονται στο κυτταρικό τοίχωµα ορισµένων παθογόνων βακτηρίων και είναι υπεύθυνες για συµπτώµατα όπως ο πυρετός, η πτώση της πίεσης του αίµατος κ.ά. Εξωτοξίνες: Τοξίνες που εκκρίνονται από ορισµένα παθογόνα βακτήρια και µε την κυκλοφορία του αίµατος διασπείρονται στο εσωτερικό του ανθρώπινου οργανισµού και προσβάλλουν, ανάλογα µε τη φύση τους, συγκεκριµένα όργανα. Ευθύνονται και για την πρόκληση πόνου στην περιοχή της φλεγµονής. Επιλεκτική δράση: Ιδιότητα των αντιβιοτικών, τα οποία βλάπτουν µόνο τους µικροοργανισµούς και όχι τα κύτταρα του ανθρώπου. Ιογενείς λοιµώξεις: Λοιµώξεις οι οποίες προκαλούνται από ιούς. Ιοί: Ακυτταρικοί µολυσµατικοί παράγοντες (µεγέθους nm), που πολλαπλασιάζονται υποχρεωτικά µέσα σε ζωντανά κύτταρα οργανισµών (υποχρεωτικά κυτταρικά παράσιτα), προκαλώντας τους ασθένειες. Καλλιέργεια: ιαδικασία ανάπτυξης µικροοργανισµών, φυτικών ή ζωικών κυττάρων και ιστών, κάτω από κατάλληλες συνθήκες. 14 ÚÔÏÔÁ

12 Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ - MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ Κόκκοι: Κατηγορία βακτηρίων που έχουν σφαιρικό σχήµα. Καψίδιο: Πρωτεϊνικό περίβληµα των ιών µε χαρακτηριστική γεωµετρία, µέσα στο οποίο προφυλάσσεται το γενετικό τους υλικό. Λοιµώδη νοσήµατα: Ασθένειες που προκαλούνται από παθογόνους µικροοργανισµούς. (Μια ασθένεια για να θεωρηθεί λοιµώδης πρέπει να ικανοποιεί τα «κριτήρια του Κοχ».) Λοίµωξη: Εγκατάσταση και πολλαπλασιασµός ενός παθογόνου µικροοργανισµού στον ανθρώπινο οργανισµό. Μαστίγια: Λεπτή, επιµήκης, πρωτεϊνική δοµή, που ξεκινά από την πλασµατική µεµβράνη ορισµένων προκαρυωτικών και ευκαρυωτικών κυττάρων (π.χ. πρωτόζωων) και χρησιµοποιείται για την κίνηση των κυττάρων αυτών. Μικροοργανισµοί ή µικρόβια: Οργανισµοί οι οποίοι δεν διακρίνονται µε γυµνό µάτι, γιατί έχουν µέγεθος µικρότερο από 0,1mm. Μόλυνση: Είσοδος ενός παθογόνου µικροοργανισµού στον οργανισµό του ανθρώπου. Μονογονική αναπαραγωγή: Αναπαραγωγή, κατά την οποία τα νέα άτοµα δη- µιουργούνται από έναν µόνο γονέα, χωρίς το σχηµατισµό γαµετών. Είναι ο κύριος τρόπος αναπαραγωγής των µικροοργανισµών και διακρίνεται σε απλή διαίρεση, σε κατάτµηση και σε εκβλάστηση. Μύκητες: Ευκαρυωτικοί µονοκύτταροι ή πολυκύτταροι µικροοργανισµοί. Συνήθως αποτελούνται από απλούστερες νηµατοειδείς δοµές, τις υφές. Μυκητιάσεις: Νοσήµατα που προκαλούνται στον άνθρωπο από παθογόνους µύκητες. Ξενιστής: Οργανισµός που «φιλοξενεί» ένα παράσιτο. Οµοιόσταση: Ικανότητα του οργανισµού να διατηρεί σταθερές τις συνθήκες του εσωτερικού του περιβάλλοντος (θερµοκρασία, συγκεντρώσεις διαφόρων συστατικών κτλ.), παρά τις εξωτερικές µεταβολές. Παθογόνοι µικροοργανισµοί: Μικροοργανισµοί που χρησιµοποιούν τον άνθρωπο ως ξενιστή τους και προκαλούν διαταραχές στην υγεία του. Παράσιτα: Μικροοργανισµοί οι οποίοι προκειµένου να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν, περνούν ένα µέρος ή ολόκληρη τη ζωή τους στο εσωτερικό κάποιου άλλου οργανισµού (ξενιστής), προκαλώντας συχνά διαταραχές στην υγεία του. Παστερίωση: Μέθοδος καταστροφής µικροοργανισµών, κατά την οποία η τροφή (π. χ. γάλα) θερµαίνεται στους 62 C για µισή ώρα. Με την παστερίωση κα- ÚÔÏÔÁ 15

13 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È ÀÁÂ ταστρέφονται όλα τα παθογόνα αλλά και τα περισσότερα µη παθογόνα µικρόβια, ενώ συγχρόνως διατηρείται η γεύση της τροφής. Πλασµίδια: Μικρά µόρια DNA που υπάρχουν σε ορισµένα βακτήρια, επιπρόσθετα από το κύριο γενετικό υλικό (που είναι επίσης DNA). Πρωτόζωα: Μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισµοί. Πυρηνική περιοχή (ή πυρηνοειδές): Περιοχή στο εσωτερικό των βακτηρίων, στην οποία εντοπίζεται το γενετικό υλικό των βακτηρίων. Ρετροϊοί: Κατηγορία RNA-ιών. Έχουν ως γενετικό υλικό 2 µονόκλωνα µόρια RNA, σε καθένα από τα οποία είναι συνδεδεµένο ένα µόριο αντίστροφης µεταγραφάσης. Σπειρύλλια: Κατηγορία βακτηρίων µε σπειροειδές σχήµα. Τοξίνες βακτηρίων: ηλητηριώδεις χηµικές ουσίες που παράγονται από βακτήρια, προκαλώντας εξειδικευµένες βλάβες στον ξενιστή. Χωρίζονται σε ενδοτοξίνες και εξωτοξίνες και λειτουργούν ως αντιγόνα, προκαλώντας την ανοσοβιολογική απόκριση. Υφές: Νηµατοειδείς δοµές που αποτελούν το σώµα των περισσότερων µυκήτων. Ψευδοπόδια: Παροδικές προεκβολές του κυτταροπλάσµατος που σχηµατίζονται σε ορισµένα κύτταρα (π. χ. αµοιβάδα, φαγοκύτταρα). Χρησιµοποιούνται για την κίνηση (αµοιβαδοειδής κίνηση) και για τη σύλληψη της τροφής. Bακτήρια 16 ÚÔÏÔÁ

14 1.1. Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ EÚˆÙ ÛÂÈ 1.2. MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ EÚˆÙ ÛÂÈ ÔÏÏ appleï EappleÈÏÔÁ Να σηµειώσετε τη σωστή απάντηση 1.1. Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου 1. Οι οµοιοστατικοί µηχανισµοί στον ανθρώπινο οργανισµό ρυθµίζουν: α. τη θερµοκρασία του σώµατος. β. τη διατήρηση σταθερού του αριθµού των δυνητικά παθογόνων µικροοργανισµών. γ. τα επίπεδα του CO 2 στο αίµα. δ. τη συγκένρωση της γλυκόζης στο αίµα. ε. τα α, γ και δ. στ. τα α, β, γ και δ. 2. Οι διαταραχές της οµοιόστασης µπορεί να οφείλονται: α. σε πολύ υψηλές ή σε πολύ χαµηλές θερµοκρασίες περιβάλλοντος. β. σε παθογόνους µικροοργανισµούς. γ. σε δυνητικά παθογόνους µικροοργανισµούς. δ. στο κάπνισµα ή στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. ε. σε όλα τα παραπάνω. στ. στα α, γ και δ. ζ. στα β, γ και δ. 3. Η υγεία ενός ατόµου επηρεάζεται: α. από βιολογικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως είναι οι παθογόνοι µικροοργανισµοί. β. από χηµικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες. γ. από φυσικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες. δ. από όλους τους παραπάνω παράγοντες. ε. από τα α και β. ÚˆÙ ÛÂÈ appleôïï appleï ÂappleÈÏÔÁ 17

15 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È ÀÁÂ 4. Για να διατηρηθεί η υγεία ενός ατόµου, πρέπει: α. να µην εκτεθεί σε δυσµενείς περιβαλλοντικές συνθήκες. β. να µπορεί να διατηρήσει σταθερή την εσωτερική του κατάσταση. γ. να µην προσβληθεί από κάποιο παθογόνο µικροοργανισµό. δ. όλα τα παραπάνω. ε. τα β και γ. 5. Ο οµοιοστατικός µηχανισµός ρύθµισης της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώ- µατος, σε συνθήκες ψύχους: α. προκαλεί τη συστολή των αγγείων και τη µείωση της εφίδρωσης. β. προκαλεί τη διαστολή των αγγείων και την αύξηση της εφίδρωσης. γ. προκαλεί τη µείωση της εφίδρωσης, χωρίς να επηρεάζεται το εύρος των αγγείων. δ. δεν χρησιµοποιεί τους θερµοϋποδοχείς του δέρµατος. ε. τα α και δ. 6. Όταν η θερµοκρασία του ανθρώπινου σώµατος τείνει να µειωθεί, ο οµοιοστατικός µηχανισµός θερµορύθµισης προκαλεί: α. διαστολή των αιµοφόρων αγγείων. β. ρίγος. γ. εφίδρωση. δ. τίποτα από τα παραπάνω. 7. Όταν η θερµοκρασία του ανθρώπινου σώµατος τείνει να αυξηθεί, ο οµοιοστατικός µηχανισµός θερµορύθµισης προκαλεί: α. διαστολή των αιµοφόρων αγγείων. β. εφίδρωση. γ. την πτώση των τριχών, οι οποίες βρίσκονται κοντά στο δέρµα. δ. όλα τα παραπάνω. ε. τα α και β. 8. Οι βλαβερές επιδράσεις του περιβάλλοντος, µπορούν να αντιµετωπιστούν από τον ανθρώπινο οργανισµό: α. µέσω αντανακλαστικών µηχανισµών, π. χ. ρίγος στο έντονο κρύο. β. µε τη συµπεριφορά που στηρίζεται στη γνώση, π. χ. διακοπή του καπνίσµατος και µείωση της κατανάλωσης αλκοόλ. γ. µέσω µηχανισµών που συµβάλλουν στη διατήρηση της οµοιόστασής του. δ. τα β και γ. ε. τα α, β και γ. 18 ÚˆÙ ÛÂÈ appleôïï appleï ÂappleÈÏÔÁ

16 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È ÀÁÂ EÚˆÙ ÛÂÈ ˆÛÙÔ ıô Να χαρακτηρίσετε µε Σ (Σωστό) ή µε Λ (Λάθος) τις παρακάτω προτάσεις 1.1 Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου 1. Η εύρυθµη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισµού και εποµένως η επιβίωσή του, προϋποθέτουν ότι ζει σε ένα σταθερό εξωτερικό περιβάλλον. 2. Ο άνθρωπος διαθέτει µηχανισµούς που διατηρούν σταθερό το εσωτερικό του περιβάλλον, ανεξάρτητα από το πόσο έντονες είναι οι µεταβολές στο εξωτερικό του περιβάλλον. 3. Οµοιόσταση ονοµάζεται η ικανότητα του οργανισµού να διατηρεί σταθερές τις συνθήκες του εσωτερικού του περιβάλλοντος (θερµοκρασία, συγκεντρώσεις διαφόρων συστατικών κτλ.), παρά τις εξωτερικές µεταβολές. 4. Στον ανθρώπινο οργανισµό υπάρχουν οµοιοστατικοί µηχανισµοί που αποσκοπούν στην αναγνώριση και εξουδετέρωση των παθογόνων µικροβίων. 5. Το ανοσοβιολογικό σύστηµα θεωρείται ένας ιδιαίτερος οµοιοστατικός µηχανισµός, διότι είναι υπεύθυνο για την αναγνώριση και εξουδετέρωση των παθογόνων µικροοργανισµών, οι οποίοι προκαλούν διαταραχές της οµοιόστασης. 6. Η διατήρηση σταθερών επιπέδων CO 2 στο αίµα ρυθµίζεται από κατάλληλους οµοιοστατικούς µηχανισµούς. 7. Για να διατηρηθεί η υγεία ενός ανθρώπου, πρέπει να µην εκτεθεί σε δυσµενείς περιβαλλοντικές συνθήκες. 8. Η αδυναµία του ανθρώπινου οργανισµού να διατηρήσει σταθερή τη συγκέντρωση γλυκόζης στο αίµα, προκαλεί την εκδήλωση ασθένειας. 9. Η υγεία ενός ανθρώπου δεν µπορεί να διατηρηθεί αν προσβληθεί από κάποιον παθογόνο µικροοργανισµό. 10. Ο οµοιοστατικός µηχανισµός θερµορύθµισης, συµβάλλει στη διατήρηση σταθερής της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώµατος στους 36,6 ο C, παρά την έκθεσή του σε ένα µεγάλο εύρος περιβαλλοντικών συνθηκών. 11. Κύριο ρόλο στη διατήρηση σταθερής της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώµατος διαδραµατίζει ο εγκέφαλος. 34 ÚˆÙ ÛÂÈ ˆÛÙÔ ıô

17 Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ - MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ 12. Ο οµοιοστατικός µηχανισµός ρύθµισης της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώµατος σε συνθήκες ψύχους δεν χρησιµοποιεί τους θερµοϋποδοχείς του δέρµατος. 13. Στον µηχανισµό ρύθµισης της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώµατος συνεργάζονται οι θερµοϋποδοχείς του δέρµατος, το κέντρο γενικών αισθήσεων και το ειδικό κέντρο ρύθµισης της θερµοκρασίας του εγκεφάλου, καθώς και οι ιδρωτοποιοί αδένες και τα αγγεία της επιφάνειας του δέρµατος. 14. Όταν η θερµοκρασία του ανθρώπινου σώµατος τείνει να αυξηθεί, ο οµοιοστατικός µηχανισµός θερµορύθµισης προκαλεί έκκριση ιδρώτα, διαστολή των αγγείων της επιφάνειας του δέρµατος και ανόρθωση των τριχών. 15. Όταν η θερµοκρασία του ανθρώπινου σώµατος τείνει να µειωθεί, ο οµοιοστατικός µηχανισµός θερµορύθµισης προκαλεί διαστολή των αγγείων, µείωση της εφίδρωσης και ρίγος. 16. Η αυξηµένη δραστηριότητα των ιδρωτοποιών αδένων σε συνθήκες ζέστης, έχει ως αποτέλεσµα τη ψύξη του δέρµατος, εξαιτίας της εξάτµισης του ιδρώτα. 17. Η αυξοµείωση της λειτουργίας των ιδρωτοποιών αδένων και η µεταβολή του εύρους των αγγείων, καθορίζονται από µυνήµατα που αποστέλλονται από το κέντρο των γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου. 18. Η ψύξη του δέρµατος, εξαιτίας της εξάτµισης του ιδρώτα, έχει ως αποτέλεσµα το αίµα που φθάνει στα αιµοφόρα αγγεία του δέρµατος να ψύχεται και επιστρέφοντας µε την κυκλοφορία στο εσωτερικό του οργανισµού µας να αποτρέπει την αύξηση της θερµοκρασίας του. 19. Η ρύθµιση της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώµατος σε συνθήκες ψύχους γίνεται µε τη µείωση της εφίδρωσης, τη συστολή των αγγείων, την ανόρθωση των τριχών και το ρίγος. 20. Οποιαδήποτε διαταραχή της οµοιόστασης, οδηγεί αναπόφευκτα στην εκδήλωση διαφόρων ασθενειών. 21. Οι θερµοϋποδοχείς του δέρµατος είναι ειδικά νευρικά σωµάτια που ανιχνεύουν τις µεταβολές της θερµοκρασίας του περιβάλλοντος και «ειδοποιούν» τον εγκέφαλο για τις µεταβολές της θερµοκρασίας, µε µηνύµατα που αποστέλλουν στο κέντρο γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου. 22. Το ειδικό κέντρο ρύθµισης της θερµοκρασίας που βρίσκεται στον εγκέφαλο, αποστέλλει µηνύµατα στους ιδρωτοποιούς αδένες και στα αγγεία της επιφάνειας του δέρµατος, µε αποτέλεσµα την αυξοµείωση της εφίδρωσης και τη µεταβολή του εύρους των αγγείων. ÚˆÙ ÛÂÈ ˆÛÙÔ ıô 35

18 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È ÀÁÂ 164. Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδηγεί στη δηµιουργία στελεχών βακτηρίων που είναι ανθεκτικά σε αυτά, διότι παρουσία των αντιβιοτικών επιβιώνουν µόνο όσα βακτήρια έχουν ανθεκτικότητα σε αυτά και µεταβιβάζουν την ιδιότητα αυτή στους απογόνους τους Τα σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα αποτελούν σηµαντικό πρόβλη- µα υγείας επειδή τα περισσότερα κρούσµατα εµφανίζονται σε εφήβους Η σεξουαλική επαφή δεν αποτελεί τον µοναδικό τρόπο µετάδοσης των σεξουαλικώς µεταδιδόµενων νοσηµάτων Η χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή αποτελεί το κύριο µέτρο πρόληψης για την αποφυγή µετάδοσης των σεξουαλικώς µεταδιδόµενων νοσηµάτων Τα σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα µεταδίδονται πάντα από τη µολυσµένη µητέρα στο κυοφορούµενο έµβρυο Τα σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα προκαλούνται από όλες τις κατηγορίες των παθογόνων µικροοργανισµών (προκαρυωτικοί, ευκαρυωτικοί και ιοί) Αυξηµένο κίνδυνο µόλυνσης από παθογόνους µικροοργανισµούς διατρέχει το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό των νοσοκοµείων, οι κτηνοτρόφοι, καθώς και τα άτοµα που ασχολούνται µε την αποκοµιδή των απορριµάτων Ο µικροοργανισµός Vibrio cholerae ευθύνεται για την πρόκληση σεξουαλικώς µεταδιδόµενου νοσήµατος. EÚˆÙ ÛÂÈ ÌappleÏ ÚˆÛË KÂÓÔ Να συµπληρώσετε µε τους κατάλληλους όρους τα κενά στις παρακάτω προτάσεις Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου 1. Η εύρυθµη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισµού προϋποθέτει την ύπαρξη µηχανισµών που διατηρούν. το. του περιβάλλον. 2. Η ικανότητα του οργανισµού να διατηρεί σταθερές τις. του εσωτερικού του περιβάλλοντος (θερµοκρασία,. διαφόρων. κτλ.) παρά τις. µεταβολές, ονοµάζεται.. 46 ÚˆÙ ÛÂÈ Û ÌappleÏ ÚˆÛË ÎÂÓÔ

19 Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ - MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ 3. Οι. µηχανισµοί στον άνθρωπο ρυθµίζουν το. του αίµατος, που πρέπει να είναι σταθερό στο., όπως επίσης και τη. της. στο αίµα. 4. Οι. του δέρµατος είναι ειδικά.. που ανιχνεύουν τις. της θερµοκρασίας του περιβάλλοντος και «ειδοποιούν» τον. µε. που αποστέλλουν στο κέντρο των.. του εγκεφάλου. 5. Το ειδικό κέντρο. της θερµοκρασίας του εγκεφάλου αποστέλλει µηνύµατα στους ιδρωτοποιούς. και στα. της του δέρµατος, προκαλώντας αντίστοιχα. ιδρώτα και. των.. 6. Η εφίδρωση έχει ως αποτέλεσµα τη. της. του δέρµατος, εξαιτίας της. του.. 7. Οι κύριοι µηχανισµοί για τη ρύθµιση της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώ- µατος, όταν η θερµοκρασία του τείνει να αυξηθεί, είναι η. της. και η. των αιµοφόρων αγγείων. 8. Οι κύριοι µηχανισµοί για τη ρύθµιση της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώ- µατος, όταν η θερµοκρασία του τείνει να µειωθεί, είναι η. των αιµοφόρων αγγείων, η. της εφίδρωσης και το.. 9. Η αυξοµείωση της., η µεταβολή του. των αγγείων και το. αποτελούν τους κύριους µηχανισµούς για τη. της θερµοκρασίας στο ανθρώπινο σώµα. 10. Κάθε διαταραχή της. έχει συνήθως ως αποτέλεσµα την εκδήλωση ασθενειών. 11. Ασθένειες εξαιτίας διαταραχών της. µπορεί να προκληθούν από. µικροοργανισµούς και από.. των περιβαλλοντικών συνθηκών (θερµοκρασία,., διαθεσιµότητα. κτλ.). 12. Οι διαταραχές της οµοιόστασης είναι συχνά απόρροια του τρόπου ζωής (.,. κτλ.). 13. Η αδυναµία. της οµοιόστασης από τον ανθρώπινο οργανισµό, µπορεί να οδηγήσει σε. βλάβη του οργανισµού ή ακόµα και στο.. ÚˆÙ ÛÂÈ Û ÌappleÏ ÚˆÛË ÎÂÓÔ 47

20 Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ - MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ EÚˆÙ ÛÂÈ AÓÙÈÛÙÔ ÈÛË Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις της πρώτης στήλης µε τις φράσεις της δεύτερης στήλης. 1 Α. Ρύθµιση της θερµοκρασίας του σώµατος. Β. pη αίµατος. Γ. ιατήρηση σταθερών συνθηκών στο εσωτερικό περιβάλλον του ανθρώπου.. ιαταραχή της οµοιόστασης. E. Θερµοϋποδοχείς. ΣΤ. Κέντρο γενικών αισθήσεων. Ζ. Συστολή των αγγείων της επιφάνειας του δέρµατος. Η. ιαστολή των αγγείων της επιφάνειας του δέρµατος. 2 Α. Αδυναµία αποκατάστασης της οµοιόστασης. Β. Ανόρθωση των τριχών. Γ. Οι τρίχες βρίσκονται κοντά στο δέρµα.. ιαταραχή της οµοιόστασης. E. Ειδικό κέντρο ρύθµισης της θερ- µοκρασίας του ανθρώπινου οργανισµού. ΣΤ. Έκκριση ιδρώτα. Ζ. Συστολή των αιµοφόρων αγγείων. Η. Θερµοϋποδοχείς δέρµατος. 1. Ζέστη. 2. Οµοιοστατικός µηχανισµός. 3. Ασθένεια. 4. Οµοιόσταση. 5. Εγκέφαλος. 6. έρµα. 7. 7, ,2. 9. Ψύχος. 1. Ιδρωτοποιοί αδένες. 2. Κέντρο γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου. 3. Ψύξη της επιφάνειας του δέρµατος. 4. Μείωση της ποσότητας του αίµατος που φθάνει στην επιφάνεια του δέρ- µατος. 5. Ζέστη. 6. Ψύχος. 7. Ακτινοβολίες. 8. Ανεπανόρθωτη βλάβη του οργανισµού. ÚˆÙ ÛÂÈ ÓÙÈÛÙÔ ÈÛË 55

21 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È ÀÁÂ 3 Α. Παθογόνοι µικροοργανισµοί. Β. Έχουν µέγεθος µικρότερο από 0,1 mm. Γ. Περνούν όλη τους τη ζωή στο φυσικό περιβάλλον.. Περνούν ένα µέρος ή ολόκληρη τη ζωή τους στο εσωτερικό κάποιου άλλου οργανισµού. E. Ο οργανισµός που φιλοξενεί τα παράσιτα. ΣΤ. υνητικά παθογόνοι µικροοργανισµοί. Ζ. Συµµετέχουν στην αποικοδόµηση της νεκρής οργανικής ύλης. Η. Παθογόνοι µικροοργανισµοί. Θ. Προκαρυωτικοί µικροοργανισµοί. Ι. Ευκαρυωτικοί µικροοργανισµοί. Κ. Ακυτταρικές µορφές ζωής. 1. Φυσιολογική µικροχλωρίδα του ανθρώπου. 2. Παράσιτα. 3. Απαραίτητοι µικροοργανισµοί. 4. Ιοί. 5. Μικροοργανισµοί ή µικρόβια. 6. Βακτήρια. 7. ιαταραχή της οµοιόστασης. 8. Μύκητες. 9. Προκαρυωτικοί, ευκαρυωτικοί ή ιοί. 10. Ξενιστής. 11. Νιτροποιητικά βακτήρια. 4 Α. Βλεφαρίδες. Β. Ψευδοπόδια. Γ. Μεταδίδεται από τα κουνούπια.. Τρυπανόσωµα. E. Αποβολές στις εγκύους. ΣΤ. Νηµατοειδείς δοµές µυκήτων. Ζ. Μύγα τσετσέ. Η. Πλασµώδιο. 1. Ασθένεια του ύπνου. 2. Ελονοσία. 3. Υφές. 4. Πλασµώδιο. 5. Αµοιβάδα. 6. Πρωτόζωα. 7. Τρυπανόσωµα. 8. Τοξόπλασµα. 56 ÚˆÙ ÛÂÈ ÓÙÈÛÙÔ ÈÛË

22 Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ - MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ 5 Α. Ενδέχεται να παραµείνει ενωµένο µε το γονικό οργανισµό. Β. Τρόπος αναπαραγωγής µυκήτων. Γ. Candida albicans.. Ερυθρότητα και έντονος κνησµός. E. Αποικίες. ΣΤ. Ελικοειδές σχήµα. Ζ. Σφαιρικό σχήµα. Η. Ραβδοειδές σχήµα. 1. Κολπίτιδα, στοµατίτιδα. 2. Βακτήρια. 3. ερµατόφυτα. 4. Εκβλάστηµα. 5. Κόκκοι. 6. Βάκιλοι. 7. Εκβλάστηση. 8. Σπειρύλλια. 6 Α. Προκαρυωτικοί οργανισµοί. Β. Μικρότερο µόριο γενετικού υλικού των βακτηρίων. Γ. Πυρηνική περιοχή ή πυρηνοειδές.. Ευκαρυωτικοί, µονοκύτταροι ή πολυκύτταροι µικροοργανισµοί. E. Μερικές φορές περιβάλλει το κυτταρικό τοίχωµα. ΣΤ. Μετατροπή βακτηρίων σε ενδοσπόρια. Ζ. Αφυδατωµένα κύτταρα. 1. DNA βακτηρίων. 2. Μυκητιάσεις. 3. Κάψα. 4. Πλασµίδιο. 5. Ενδοσπόρια. 6. Ακτινοβολίες. 7. Βακτήρια. 8. Καψίδιο. ÚˆÙ ÛÂÈ ÓÙÈÛÙÔ ÈÛË 57

23 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È ÀÁÂ 7 Α. Πρωτεϊνική σύσταση. Β. Λιποπρωτεϊνική σύσταση. Γ. Μπορούν να εισέλθουν ολόκληροι µέσα στο κύτταρο-ξενιστή.. Συνήθως στο εσωτερικό του κυττάρου-ξενιστή εισέρχεται µόνο το νουκλεϊκό τους οξύ. E. Αντίστροφη µεταγραφάση. ΣΤ. εν µπορούν να επιτελέσουν τη διαδικασία της αντίστροφης µεταγραφής. Ζ. Το δίκλωνο DNA του ιού ενσωµατώνεται στο γονιδίωµα του κυττάρου-ξενιστή. Η. Καθένα από τα δύο µόρια είναι συνδεδε- µένο µε ένα µόριο αντίστροφης µεταγραφάσης. Θ. Παραγωγή νέων ιικών µορίων RNA και πρωτεϊνών των ρετροϊών. 8 Α. Είσοδος παθογόνων µικροοργανισµών στον ανθρώπινο οργανισµό. Β. Εγκατάσταση και πολλαπλασιασµός των παθογόνων µικροοργανισµών στον ανθρώπινο οργανισµό. Γ. Ασθένειες που προκαλούνται από παθογόνους µικροοργανισµούς.. Λοιµώδες νόσηµα. E. Τοξίνες. ΣΤ. Ενδοτοξίνες. Ζ. Εξωτοξίνες. Η. Κυτταρικό τοίχωµα ορισµένων παθογόνων βακτηρίων. Θ. Εκκρίνονται από τα παθογόνα βακτήρια. 1. Όλοι οι ρετροϊοί. 2. Λανθάνουσα κατάσταση. 3. Έλυτρο. 4. RNA. 5. Κύτταρα-ξενιστές. 6. Ιοί που διαθέτουν καψίδιο και έλυτρο. 7. Καψίδιο. 8. Μεταγραφή και µετάφραση του δίκλωνου DNA. 9. Ιοί που διαθέτουν µόνο καψίδιο. 10. Όλοι οι RNΑ-ιοί. 11. Αντιγραφή, µεταγραφή και µετάφραση του δίκλωνου DNA. 1. Βακτήρια. 2. Λοιµώδη νοσήµατα. 3. Εξωτοξίνες. 4. Μόλυνση. 5. Μύκητες. 6. Λοίµωξη. 7. Ενδοτοξίνες. 8. «Κριτήρια του Κοχ». 9. Πόνος. 10. Πτώση της πίεσης του αί- µατος. 58 ÚˆÙ ÛÂÈ ÓÙÈÛÙÔ ÈÛË

24 KÂÊ Ï ÈÔ 1 ÕÓıÚˆappleÔ Î È ÀÁÂ EÚˆÙ ÛÂÈ Ï ÚÔ Aapple ÓÙËÛË 1. Τι ονοµάζεται οµοιόσταση και ποια λειτουργία εξυπηρετεί; Aπάντηση Οµοιόσταση ονοµάζεται η ικανότητα του οργανισµού να διατηρεί σταθερές τις συνθήκες του εσωτερικού του περιβάλλοντος (θερµοκρασία, συγκεντρώσεις διαφόρων συστατικών κτλ.), παρά τις εξωτερικές µεταβολές. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η εύρυθµη λειτουργία του οργανισµού και εποµένως η επιβίωσή του. 2. Να αναφερθούν οι λειτουργίες που ρυθµίζονται από τους οµοιοστατικούς µηχανισµούς του ανθρώπινου οργανισµού. Aπάντηση Στον ανθρώπινο οργανισµό υπάρχουν οµοιοστατικοί που ρυθµίζουν: τη θερµοκρασία του σώµατος (δέρµα), τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίµα, το pη του αίµατος που πρέπει να είναι σταθερό στο 7,4, τα επίπεδα του CO 2 στο αίµα, την αναγνώριση και την εξουδετέρωση των παθογόνων µικροοργανισµών από το ανοσοβιολογικό σύστηµα. 3. Πώς λειτουργεί ο οµοιοστατικός µηχανισµός θερµορύθµισης, όταν η θερµοκρασία του σώµατός µας τείνει να αυξηθεί πάνω από τους 36,6 C; Aπάντηση Ο ανθρώπινος οργανισµός διαθέτει έναν οµοιοστατικό µηχανισµό θερµορύθµισης, ο οποίος αποσκοπεί στη διατήρηση σταθερής της θερµοκρασίας του ανθρώπινου σώµατος στους 36,6 C, παρόλο που αυτός µπορεί να εκτίθεται σε ένα µεγάλο εύρος θερµοκρασιακών διακυµάνσεων. Συγκεκριµένα στην περίπτωση που βρεθούµε σε ένα χώρο µε θερµοκρασία µεγαλύτερη από τους 36,6 C, η θερµότητα που φθάνει συνεχώς από το περιβάλλον στο σώµα µας τείνει να προκαλέσει αύξηση της θερµοκρασίας του. Ωστόσο η αύξηση αυτή δεν συµβαίνει εξαιτίας των παρακάτω διαδοχικών αντιδράσεων, στις οποίες κύριο ρόλο παίζει ο εγκέφαλος: Αρχικά οι θερµοϋποδοχείς του δέρµατος, δηλαδή τα ειδικά νευρικά σωµάτια που ανιχνεύουν τις µεταβολές της θερµοκρασίας του περιβάλλοντος, «ειδοποιούν» τον εγκέφα- 60 ÚˆÙ ÛÂÈ appleï ÚÔ apple ÓÙËÛË

25 Ú ÁÔÓÙÂ appleô ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙËÓ ÁÂ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ - MÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ λο για την αύξηση της θερµοκρασίας µε µηνύµατα που αποστέλλουν στο κέντρο των γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου. Το ειδικό κέντρο ρύθµισης της θερµοκρασίας, µε µηνύµατα που αποστέλλει στους ιδρωτοποιούς αδένες και στα αγγεία της επιφάνειας του δέρµατος, προκαλεί έκκριση ιδρώτα και διαστολή των αγγείων αντίστοιχα. Τα αγγεία που έχουν διασταλεί φέρνουν µεγάλες ποσότητες αίµατος προς την επιφάνεια του δέρµατος, η οποία έχει ψυχθεί εξαιτίας της εξάτµισης του ιδρώτα. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα το αίµα που φθάνει στα αιµοφόρα αγγεία του δέρµατος να ψύχεται και επιστρέφοντας µε την κυκλοφορία στο εσωτερικό του οργανισµού µας να αποτρέπει την αύξηση της θερµοκρασίας του. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 1. Όταν η θερµοκρασία του σώµατος τείνει να αυξηθεί οι τρίχες βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια του δέρµατος (εκόνα 1.1, σελίδα 10 του σχολικού βιβλίου), διευκολύνοντας έτσι την απαγωγή θερµότητας από το σώµα µας προς το περιβάλλον. 2. Ο µηχανισµός που περιγράφηκε προηγουµένως λαµβάνει χώρα σε οποιαδήποτε περίπτωση τείνει να αυξηθεί η θερµοκρασία του ανθρώπινου σώµατος πάνω από τους 36,6 C. Σε αντίθεση µε τα αναφερόµενα στο σχολικό βιβλίο αυτό συµβαίνει όχι µόνο όταν η θερµοκρασία του περιβάλλοντος είναι µεγαλύτερη από τους 36,6 C, αλλά σε ένα µεγάλο εύρος συνθηκών που αποτελούν συνδυασµό: α. της εξωτερικής θερµοκρασίας, β. της σχετικής υγρασίας της ατµόσφαιρας, γ. της σωµατικής δραστηριότητας και δ.της ένδυσης. 4. Να αναφερθούν οι παράγοντες που οδηγούν στην εκδήλωση ασθενειών, εξαιτίας διαταραχών της οµοιόστασης. Aπάντηση Οι παράγοντες που οδηγούν σε εκδήλωση ασθενειών εξαιτίας διαταραχών της οµοιόστασης, είναι: οι παθογόνοι µικροοργανισµοί, οι ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες (π. χ. θερµοκρασία, ακτινοβολίες, διαθεσιµότητα οξυγόνου), ο τρόπος ζωής (κάπνισµα, αλκοόλ κτλ.). 5. Ποιο είναι τα αποτέλεσµα για τον ανθρώπινο οργανισµό από την αδυνα- µία αποκατάστασης µιας διαταραχής της οµοιόστασης; Aπάντηση Όταν διαταράσσεται η οµοιόσταση, ο οργανισµός αντιδρά για να την αποκαταστήσει. Η αδυναµία αποκατάστασης της οµοιόστασης µπορεί να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτη βλάβη του οργανισµού, ακόµη και στο θάνατο. ÚˆÙ ÛÂÈ appleï ÚÔ apple ÓÙËÛË 61